آنچه ما یاد میگیریم دو نقش میتواند برای ما داشته باشد: میتواند ما را راه ببرد و پیش ببرد و به مقصد برساند، و میتواند حجتی علیه ما بشود و ما را به آتش برساند. اگر آموختی و اگر تذکر شنیدی باید با آن راه بروی، واگرنه آموخته ها حجت علیه شما میشوند. آن حکایت را شنیده اید که عالمی به روستایی رفت و مردم را صدا زد و گفت بیایید.گفتند چکار داری؟

 گفت میخواهم همه تان را جهنمی کنم. پرسیدند علتش چیست؟ گفت من که برای شما حرف میزنم، برای حرفهایم پیش خدا حجت دارم، اما روز قیامت از همین حرفها به عنوان حجت بر علیه شما استفاده میکنم و اگر با آنها راه نروید، خودتان را گرفتار می کنید.

برگرفته از بخش از سخنان علی صفایی حائری(عین - صاد)

 در این ماه رمضان، گام اول استغفار است  .

و گام دوم بهره‌برداری از مواهب آن است:

چه در معرفت و ذکر،

چه در عهد و میثاق و پیمان‌های جدید،

چه در حب و ایمان،

 چه در تقوا و عمل صالح،

 و چه در بلاها و گرفتاریها.

ما که مرد هیچ کدام از این میدان‌ها نبوده‌ایم و اهل بلا هم که نبوده‌ایم حداقل در این سه مرحلة بعد، یعنی تضرع و توسل و اعتصام به او، ناله‌ای بکنیم و بهره‌ای بگیریم.

علی صفایی حائری؛(بهار رویش، ص158)

توجه به مهدى که در این دعا مى‏خوانیم؛ انا توجّهنا و استشفعنا و توسّلنا بک الى اللّه، از آنجا شکل مى‏گیرد که ما محبوب‏هاى دیگر و رهبران دیگر را تجربه مى‏کنیم و به ضعف‏ها و محدودیت‏ها و یا پستى‏ها و زشتى‏هاى آن‏ها راه مى‏یابیم. و از آنجا شکل مى‏گیرد که مى‏بینیم دیگران ما را براى خویش نردبان مى‏خواهند و از ما پل مى‏سازند. نمى‏خواهند که ما با کارهامان رفعتى بگیریم، که؛ مى‏خواهند کارها پیش برود و سامان بگیرد. و از آنجا شکل مى‏گیرد که مى‏بینیم ما در دست‏هاى کوچک و آلوده و حتى پاک آن‏ها، جا نمى‏شویم و در حوض کوچک آن‏ها جایى نداریم. آدم‏هایى که توسعه یافته‏اند و پوسته‏ها و دیوارها را شکسته‏اند نمى‏توانند دوباره به زندان‏ها باز گردند و نمى‏توانند سر بر دامان کسانى بگذارند که زندانبان آن‏ها هستند. محدودیت با توسعه سازگار نیست. استثمار با رشد آدم‏ها سازگار نیست  .

   توجه به مهدى این رشد و توسعه را مى‏طلبد. کسى که سر در لاک تعلق‏ها و بت‏ها دارد، نمى‏تواند به مهدى روى بیاورد و نمى‏تواند که همراه حجّت بیاید و نمى تواند که دوام بیاورد. از میان راه مى‏بُرّد و به خاطر تعلق‏ها مى‏ماند  .

کسانى که همراهى و معیت ولىّ را مى‏خواهند و دعا مى‏کنند: واجعل لى مع الرسول سبیلا، خواسته‏اى بالاتر از کسانى دارند که راهى به سوى رسول مى‏خواهند و مى‏گویند: واجعل لى الى الرسول سبیلا.

راهى به سوى رسول   یافتن،با همراه رسول ماندن و از او جدا نشدن و در چند راهى خواسته‏ها از او نبریدن، برابر نیست. همراهى رسول، همراهى در اهداف را مى‏خواهد. و من که به هدف‏هایى کوتاهتر از اهداف رسول دل بسته‏ام، ناچار از رسول جدا مى‏شوم. ناچار از ولى جدا خواهم شد، همانطور که آن سوار در عصر عاشورا و در هنگام تنهایى حسین از او جدا شد، و سوار بر اسبى که در میان خیمه‏ها پنهان کرده بود و آن را از تیرها و نیزه‏ها محفوظ داشته بود، به تاخت از حسین رو بر گرفت و توجیه هم داشت که با حسین بر نصرت او بیعت کرده بود و در چنین شرایطى دیگر نصرتى کارآمد نیست و مرگ است و شهادت. پس باید به سوى زندگى رفت و براى خوردن و خالى کردن و مشک کثافت را به هق کشیدن، سواره تاخت برداشت و خیمه‏ى زندگى تکرار را برافراشت.

توجه به مهدى تجربه‏ى بن بست‏ها و احساس تنگناها را مى‏خواهد. براى کسى که هنوز دنیا وسعت دارد، در خیمه‏ى مهدى جایى نیست. و براى کسى که اهدافى حتى تا سطح آزادى و عدالت و عرفان و تکامل دارد، براى همراهى و معیّت مهدى ضمانتى نیست که در منفرق الطرق و بزنگاه‏ها، اسب‏ها و مرکب‏هاى آماده شده، ما را جایى مى‏خواند و به زندگى دعوت مى‏نماید.

 اللهم اجعلنى عندک وجیها بالحسین …

براى کسى که وجاهت و آبرو را در حوزه‏ى خانواده و فامیل و شهر و منطفه و مملکتى و یا تمام زمین مى‏خواهد، وسیله‏هاى وجاهت مى‏تواند محبت و بخشش و خدمت و شهرت و طرفداران و هواخواهان و تأثیر و تبلیغات باشد. اما براى کسى که از حوزه‏ى زمین فراتر مى‏رود و عظمت در آسمان‏ها و وجاهت عندالله و در حضور حق را خواستار مى‏شود، وسیله‏ى وجاهت هم متفاوت خواهد شد و دیگر نمى‏تواند به وسائلى در سطح خانواده و بستگان و همشهرى‏ها و هموطن‏ها و اهل خاک دل خوش کند. که وجاهت در حضور او و در محضر او براى کسانى است که با سر رفته‏اند و جام را تا آخر نوشیده‏اند و توجه از غیر او برداشته‏اند و به وفا راه یافته‏اند ... و یا با وفاداران و سرافرازان پیوندى بسته‏اند و رشته‏اى در میان رشته‏ها انداخته‏اند.

 آدم‏ها با انتخاب‏ها و پیوندها و وفا و سرشار کردنشان به ارزش و آبرو مى‏رسند و خریدار پیدا مى‏کنند؛ "انّ اللّه اشترى من المؤمنین ..."، خدا از عاشق‏ها خریدار است و این چنین متاعى را از خاک بر مى‏دارد؛ "معاذ الله ان نأخذ الاّ من وجدنا متاعنا عنده".

برگرفته از کتاب تومی آیی(اثر مرحوم علی صفایی حائری)

ادبیات نوشتاری و گفتاری مرحوم علی صفایی حائری (عین-صاد) برای همه دوستانی که با کتاب ها و سخنرانی های ایشان آشنایی دارند،همواره دلنشین و شورآفرین بوده و هست،اما برخی از تعابیر و نوشتارهای ایشان بنظر بنده حیرت آور و سرمست کننده است،به قول یکی از بچه ها کتاب های استاد رو نمی شه نشست و خواند،بلکه باید بلند شد و قیام کرد.ازجمله این نوشتارها مبحثی با عنوان «خسر،رشد و تکامل» است که من از کتاب صراط انتخاب کرده ام ،خواندنش پنج دقیقه بیشتر طول نمی کشه ولی قول می دهم که یک ساعت شما رو به فکر وادار کنه...

خسر،رشد و تکامل

خسر،رشد و تکامل هم از آن کلمه هایی هستند که بسته بندی شده به ما هدیه شده اند و بدون آنکه آنها را یافته باشیم،با آنها به بازی نشسته ایم.در برابر دیگران که می گویند برای چه آفریده شده ایم،خیلی پرطمطراق و شتاب زده می گوییم برای تکامل وطرف بدون اینکه مفهومی از خودش،از استعداد هایش،از نقص ها و کمبود ها و نیازهایش و از شکل گرفتن ها و به اوج رسیدن استعدادهایش،در نظر داشته باشد،زبانش بند می آید و مبهوت نگاه می کند.

واگر عصیان گرتر و طوفانی تر باشد، با خستگی می پرسد،خوب اصلا تکامل برای چه؟چرا تکامل پیدا کنیم؟من نمی خواهم به کمال برسم.

این هر دو عکس العمل از آنجا مایه می گیرند که هنوز معنا را ندیده ،به کلمه ها رسیده ایم و به جای همپایی و همراهی ،کلمه ها را به یکدیگر هدیه داده ایم و مطالب را بسته بندی شده برای هم ،پرت کرده ایم.

در حالی که برای شناخت اینکه برای چه هستم،باید بدانم با چه چیزهایی هستم.از وسائلی که در یک اطاق هست می توان کشف کرد که این اطاق برای چیست و برای چه آفریده شده.از استعداد ها ونیروهای انسان هم می توان کشف کرد که او برای چیست و برای چه آفریده شده است.

برای من از سالها ی دور این سوال که برای چه هستم طرح شده بود و به جواب بسته بندی شده اش هم رسیده بودم و با شور و حال می شنیدم برای تکامل ، تا اینکه دوره ی نقادی و عصیان گری شروع شد و حرف های سر بسته به تحلیل رسیدند و در برابر سوال ها،با حلم و تأنی ،کار تحلیل آغاز گردید.

در این دوره بود،که به این نکته رسیدم که انسان در یک مرحله خودش را کشف می کند و در یک مرحله ، این معدن را استخراج و تصفیه می کند و در یک مرحله به استخراج شده ها و آهن های تصفیه شده،شکل می دهد و آنها را به صورت ماشین ها و ابزارهای گوناگون در می آورد و به تکامل می رساند. ولی مسئله در همین جا خلاصه نمی شود که پس از شکل گرفتن و به تکامل رسیدن،نوبت رهبری کردن و جهت دادن به ماشین های تکامل یافته، می رسد.

به این گونه بود، که یافتم انسان برای مسأله ای بالاتر از شکل گرفتن و تکامل یافتن باید بکوشد؛ چون تنها این کافی نیست که شکل بگیریم و در ابعاد وسیع ماده و معنا تکامل پیدا کنیم،زیرا با این تکامل یافتن،مسأله ی بن بست و عبث و پوچی زودتر پیش می آید و عمیق تر ، مطرح می گردد.

کسی که بهترین ماشین را و شکل گرفته ترین وسیله ها را و تکامل یافته ترین مرکب ها را با خود دارد مسأله ی بن بست و ترافیک و محدودیت ها را بیشتر احساس می کند و عمیق تر می فهمد.

انسانی که در دو بعد ماده و اخلاق شکل گرفته و به تکامل رسیده،اما جهت ندارد و راه ندارد،به بن بست و عبث و پوچی عمیق تری گرفتار خواهد شد و این بن بست و عبث و پوچی را دیگر نمی توان با عرفان شرق هم درمان کرد و با هیپی گری مداوا نمود؛چون این عرفان، خود می توان میان عبث و پوچی هم مرزی بست.عبث بی مصرف ماندن استعدادهای عظیم انسانی است که عظمت خود را یافته و پوچی و زبونی انسان در برابر شکست ها و بحران هایی است که به تجربه حس شان کرده ،عبث از درک عظمت انسان مایه می گیرد و پوچی ازعظمت رنج ها و شکست ها.

یک نوع تکامل برای استعداد های عظیم تر انسان است که پس از شکل گرفتن و تکامل یافتن،باید راهی بزرگ تر برای حرکت کردن و جهتی برتر برای دویدنش بود.

برای این انسان ،مسئله ی جهت و صراط و مرکب ها و رهبری ها و روش حرکت و منزل ها،مطرح می شوند و تنها استعدادهای تکامل یافته در دو بعد ماده و اخلاق مسأله ای را حل نمی کنند.

آن لحظه ای که انسان فکر و عقل و دلش را مثل ابزارها و ماشین هایش شکل بدهد، آیا آن روز این استعداد ها شکل گرفته و به بن بست نشسته ،بحران های بزرگتری را سبز نمی کنند؟

انسان هنگامی آدم می شود که به استعدادهای شکل گرفته اش جهت بدهد،برای این انسان، مکتبی ،مکتب می شود،که جهت حرکت و صراط و روش حرکت و...را به او یاد بدهد و بیاموزد،بدون آنکه او را مسخ کند و او را در راه بغلطاند و یا بغل بگیرد.

با این دید بود که آیه های «الیه ترجعون»،«ان الی ربک المنتهی» و آیه های «اهدنا الصراط» و « انک تهدی الی صراط المستقیم» و آیه های مربوط به معاد و اینکه بهشت منزل است ، نه مقصد و «جنات الفردوس نزلا»،پیام های عظیمی همراه می آورند و نورهای بزرگی برسر راه می ریختند.

با این دید و پس از این حرکت فکری وقتی به دنبال جواب سوال سابقم که برای چه آفریده شده ام،قرآن را می کاویدم،آیه هایی از قبیل،«ارادبهم ربهم رشدا» و « انا سمعنا قرآنا عجبا یهدی الی الرشد» ویا « ولقدآتینا ابراهیم رشده من قبل » و... روحم را به گونه ای گرفتند که تمام عصیانم به تسلیم رسید و یافتم که چگونه انسان پس از تشهد به تسلیم می رسد و یافتم که این تسلیم از تمام عصیان های تاریخ عظیم تر است،که در چنین تسلیمی،تمام عصیان ها شکل گرفته اند و جهت گرفته اند.

این تسلیمی است که عصیان ها در آن به زنجیر بسته اند و در راهند.
قرآن کتابی بود که به انسان،نه تکامل ،که رشد را هدیه می داد؛«یهدی الرشد»
قرآن کتابی بود که پس از شکل گرفتن،رهبری کردن را می آموخت،که رشد رهبری کردن استعدادهای تکامل یافته است.

گفتارهایی از مرحوم علی صفایی حائری(عین صاد)